Wat is een isogram: Een woord waarin iedere letter maar één keer voorkomt

Wat is een isogram?

Hoe langer een woord is, hoe groter de kans is dat één of meerdere letters er vaker in voorkomen. In ons alfabet zou theoretisch gezien de langste lengte van een isogram 26 letters zijn. Echter bestaan er geen woorden die alle letters van het alfabet bevatten. De langste isogram in de Nederlandse taal bevat dus geen 26 letters. Veel mensen kennen de zin The quick brown fox jumps over a lazy dog wel. Het is een bekende zin, omdat vroeger schrijf- en typmachines werden getest met deze zin. Vandaag de dag kom je de zin vooral tegen als je online naar een leuk lettertype aan het zoeken bent. De bekende zin bevat namelijk alle letters van het alfabet en is hier daarom ook zo geschikt voor. Een aantal klinkers worden natuurlijk wel meerdere keren gebruikt, zodat de zin leesbaar blijft. Het is dus niet echt een isogram, maar dat is het sowieso niet aangezien een isogram één woord moet zijn, geen hele zin. De zin bevat wel alleen maar woorden die ook isogrammen zijn.

Wat zijn goede voorbeelden van isogrammen?

Nu je weet wat een isogram is, wordt het dus ook wat eenvoudiger om na te gaan welke woorden allemaal isogrammen zijn. Zoals we eerder al benoemden, zijn alle woorden die maar uit twee letters bestaan automatisch al isogrammen. Maar hoe langer een woord wordt, hoe kleiner de kans dat alle letters er slechts één keer in voorkomen. We geven je een aantal voorbeelden van langere woorden waarin dit wel het geval is. Er bestaan namelijk meer woorden van 13, 14 of 15 letters die isogrammen zijn dan je zou denken. Een leuk voorbeeld van een woord van 13 letters waarvan geen enkele letter meer dan één keer voorkomt, is filmproducent. Niet een woord dat je in ieder gesprek gebruikt, maar toch wel een algemeen bekende term. Of wat dacht je van volmachtbrief? Ook een leuk woord met 13 letters. Een voorbeeld van een isogram met 14 letters is handstofzuiger. Dat is toch ook wel een bekende, iedereen weet wel wat een handstofzuiger is en veel mensen hebben er ook een in huis. Ten slotte nog een leuk voorbeeld van een woord van 15 letters waarvan iedere letter maar één keer voorkomt: campinghoudster. Ook een leuke, toch?

De langste isogram die er bestaat

Maar wat is nu de langste isogram die er bestaat in de Nederlandse taal? Dat gaan we je vertellen. De langste isogram in onze taal telt 17 letters en het is een verkleinwoord. Of je een verkleinwoord nu wel of niet mee wil tellen, is aan jou, maar wij doen het voor het gemak even wel. Het woord waar we het over hebben is dampkringluchtje. Daarnaast is er ook nog een woord dat niet echt bestaat, maar wel 17 unieke letters bevat, namelijk zwembadopschrift. Het zou zomaar een bestaand woord kunnen zijn, toch?

Waar komen we isogrammen nog meer tegen?

In principe komen isogrammen natuurlijk op ieder vlak tegen, overal waar taal wordt gebruikt. Een vlak waarop we er in Nederland opvallend veel tegenkomen, zijn namen van gemeenten en provincies. In ons land zijn er maar liefst 72 gemeenten waarvan de namen enkel bestaan uit unieke letters. De kans dat de gemeente waar jij in woont een isogram als naam heeft, is dus best groot. Naast gemeenten zijn er ook een groot aantal plaatsnamen die enkel bestaan uit unieke letters. Een paar voorbeelden: Schouwerzijl (Groningen), Sponturfwijk (Overijssel), Slikenboarch (Friesland), Lyts Midhuzen (Friesland) en Wadelincourt (Henegouwen, België). Het woord isogram is overigens zelf ook een isogram, maar dat hadden jullie vast al lang door!

Taalspellen met isogrammen

Over isogrammen leer je niet echt iets op school, aangezien het niet per se belangrijk is om te weten. Het is vooral leuk om te weten, vooral omdat je er ook eenvoudig spellen mee kunt bedenken. Dat is wel iets dat je wil weten als je thuiszit en je verveelt, zoals we met z’n allen genoeg hebben gedaan in de Corona maanden. Maak er bijvoorbeeld een soort Pim Pam Pet van, dat je isogrammen moet bedenken met een bepaald aantal woorden, of binnen een specifiek onderwerp. Of bedenk zoveel mogelijk namen die niet twee keer dezelfde letter bevatten. Om het moeilijker te maken kun je er ook nog achternamen aan toevoegen. Je kunt zelfs je eigen 30 Seconds maken, maar dan alleen met isogrammen. Zo kom je de tijd wel door.

Isogrammen van verschillende ordes

Taalkundigen spreken van twee verschillende soorten isogrammen. Isogrammen van de eerste orde en isogrammen van de tweede orde. Bij een isogram van de eerste orde komt iedere letter slechts één keer voor, zoals we eerder al hebben besproken. Bij een isogram van de tweede orde komt iedere letter juist twee keer voor. Een voorbeeld hiervan is het woord ‘daad’. Langere voorbeelden van isogrammen van de tweede orde zijn misschien nog wel lastiger te vinden dan bij isogrammen van de eerste orde. Een naam die we kunnen bedenken die ook een isogram van de tweede orde is, is Vivienne. Normale woorden die onder de isogrammen van de tweede orde kunnen worden gerekend, zijn bilabiaal en Kaukasus. Niet echt woorden die de gemiddelde persoon dagelijks in de mond neemt. Dan zijn er ook nog isogrammen van de derde orde, waarbij iedere letter drie keer voorkomt. Dit zijn erg zeldzame en ongebruikelijke woorden, zoals deeded (overgebracht van daad) en geggee (het slachtoffer van een hoax).

Veelgestelde vragen